Met Nieuwe Sanitatie kijken we met een andere bril naar een al eeuwen oud probleem: Hoe gaan we verantwoord om met ons afvalwater? We stappen af van de traditionele denkwijze dat afvalwater alleen maar vies is en dat we er daarom tegen de laagste kosten van af moeten zien te komen. We denken na over en experimenteren met andere manieren van inzameling, transport en verwerking. Bij Nieuwe Sanitatie gaan we uit van de waarde van afvalwater. We proberen nutriënten en energie terug te winnen en te hergebruiken. Daarbij zoeken we naar duurzame oplossingen door het water-, energie- en chemicaliënverbruik te beperken. We kijken naar onconventionele oplossingen zoals het scheiden van urine en fecaliën door gebruik te maken van speciale toiletten. En we zoeken naar oplossingen dicht bij huis zodat we de waarde in onze eigen omgeving kunnen benutten. Soms is dat mogelijk, zo'n verwerking op huishoudniveau, maar vaak ook zal naar grootschaliger oplossingen worden gezocht. Het scheiden van stromen is geen doel op zich. Het kan ook voordelen hebben om bijvoorbeeld afval en afvalwater samen te voegen. Nieuwe Sanitatie is niet één oplossing voor een bepaald probleem. Het is een nieuwe manier van denken over een oud probleem.
Anders denken over afvalwater begon bij mij in 1997. Met een klein groepje verlichte denkers van het Van Hall Instituut, waterschappen, gemeenten en STOWA, dachten we na over de vraag waarom we eigenlijk afvalwater produceerden zoals we dat de afgelopen decennia deden. Natuurlijk, het werkte, maar er zaten veel haken en ogen aan. Een kostbare starre infrastructuur, een hoog chemicaliën- en energieverbruik, en een beperkt zuiveringsrendement. Duurzaam was de waterketen toen zeker niet te noemen.
Na de nodige workshops en symposia over het onderwerp werd het project Het Nieuwe Plassen in Meppel in 2004 een belangrijke mijlpaal in de ontwikkeling van Nieuwe Sanitatie. Samen met Woningbouwcorporatie Woonconcept werden in een zorgcentrum in Meppel urinescheidingstoiletten geplaatst. Als medewerker van Grontmij had ik daarin een belangrijke stimulerende rol. Het project openende de discussie over andere vormen van sanitatie. Bij veel waterschappen ontstond het besef dat we meer konden doen met afvalwater en dat ook een meer brongerichte aanpak in het afvalwaterbeheer zeker tot de mogelijkheden behoorde.
De interesse was gewekt en overal in het land werden initiatieven genomen. Bij veel daarvan werd STOWA op de een of andere manier betrokken. De Koepelgroep Nieuwe Sanitatie ontstond en kreeg de taak de ontwikkelingen in Nederland te begeleiden. De eerste jaren waren er tal van pilotprojecten en onderzoeken. Er werden platformbijeenkomsten georganiseerd en werkbezoeken aan vergelijkbare projecten in het buitenland gebracht.
Geleidelijk aan kwam nieuwe sanitatie na een fase van onderzoek en verkenning in een de fase van implementatie terecht. Met de Perspectievennota van STOWA en het IWA-rapport Source Separation and Decentralization for Wastewater Management werd de onderzoeksfase feitelijk afgesloten en werden de contouren naar de toekomst geschetst.
Nieuwe Sanitatie is nu niet meer weg te denken. In tal van projecten wordt nagedacht over de vraag hoe we de waarden die in afvalwater zitten beter kunnen benutten. Hoe we ons afvalwatersysteem flexibeler en daardoor ook duurzamer kunnen maken. Regionaal en lokaal maatwerk lijkt daarvoor de sleutel te zijn. Nieuwe en oude technologieën passen we nu toe. Low-tech waar het kan, high-tech waar het moet.
Vanaf het begin ben ik nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van Nieuwe Sanitatie. Als initiator van het werkgroepje "Waarom produceren we afvalwater?" als projectleider van het Nieuwe Plassen in Meppel, als secretaris van de Koepelgroep Nieuwe Sanitatie en uiteindelijk bij vele andere projecten.
Nieuwe Sanitatie is nu gemeengoed geworden maar de ontwikkeling staat niet stil. Bij de verdere ontwikkeling van Nieuwe Sanitatie blijf ik met ECS - Earth Care Solutions nauw samenwerken met STOWA. Juist met de Koepelgroep hebben we een waardevol netwerk opgebouwd dat van groot belang is voor de huidige en toekomstige projecten. Daar werk ik in de toekomst graag met u aan verder.
